Ҷумҳурии Тоҷикистон
Пойтахт – Душанбе
Мавқеи ҷуғрофӣ: Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қисми ҷанубу шарқии Осиёи Марказӣ ҷойгир аст.
Масоҳат – 142 600 км2
Аҳолӣ – 8931 млн. Нафар (то 01.01.2018)
Асъори миллӣ – сомонӣ
Тоҷикистон дар ғарб ва шимолу ғарб бо Ӯзбекистон (1322.9 км), дар шимол бо Қирғизистон (987 км), дар шарқ бо Хитой (494.95 км) ва дар ҷануб бо Афғонистон (1334.15 км) ҳамсарҳад аст. …. Кишвари кӯҳистонӣ ва боронгарие, ки дорои захираҳои азими обӣ ва минералӣ мебошад. Кишвар ба баҳр ва обҳои байналмилалӣ дастрасӣ надорад.
Кӯҳҳо 93% қаламрави Тоҷикистонро ишғол мекунанд ва танҳо 7% онҳо аз сатҳи ҳамвор иборатанд.
Тоҷикистон яке аз қуллаҳои баландтарин дар ҷаҳон аст (қуллаи Исмоили Сомонӣ – 7495 м).
Дар шимоли Тоҷикистон водии Фарғона, дар шимолу ғарб ва дар қисмати марказӣ қаторкӯҳҳои Зарафшон, Ҳисор, Туркистон ва Олой вуҷуд доранд.
Дар ҷанубу шарқӣ Помир (яке аз баландтарин нуқтаҳои ҷаҳон) ва дар ҷанубу ғарб – водиҳои Вахш ва Ҳисор ҷойгиранд.
Қуллаҳои баландтарини Тоҷикистон
баландӣ аз сатҳи баҳр дар метр:
Қуллаи I. Сомонӣ – 7495
Пайк Абу Алӣ Ибни Сино – 7134
Қуллаи E. Корженевская – 7105
Қуллаи Истиқлолият – 6974
Пои Москва – 6785
Қуллаи К.Маркс – 6726
Қуллаи Гармо – 6595
Шуъбаи кадрхои советй – 6233
Қуллаи Энгельс – 6510
Қуллаи чӯб – 6132
Қуллаи Шимол Музкул – 6128
Қуллаи Маяковский – 6096
Қуллаи Паххор – 6083
Сарвати бузурги Ҷумҳурии Тоҷикистон дарёҳо ва кӯлҳои он мебошад. Дарозии 947 дарё беш аз 28,500 км мебошад, ки тақрибан 60% захираҳои гидроэнергетикии Осиёи Марказиро ташкил медиҳанд.
Дарёҳои дарозтарини Тоҷикистон
(масоҳати ҷараёни онҳо дар километрҳо дар қаламрави Тоҷикистон)
Панҷ – 921
Амударё – 65
Сирдарё – 185
Зарафшон – 306
Бартанг – Мурғоб – 491
Вахш – 524
Кофврнихон – 387
Гунд – 296
Дар баландкӯҳҳои Тоҷикистон захираҳои зиёди барф ва ях мавҷуданд. Масоҳати пиряхҳои Тоҷикистон, ки аз ҳазор нафар иборат аст, 8476 километри квадратӣ мебошад. Дарозии 16 пирях аз 16 километр зиёд аст, аз ҷумла пиряхҳои Федченко ва Грум-Григимайло.
ГЛАЧЕРКҲОИ АСОСИИ ТОҶИКИСТОН
Ҳаҷми минтақаи пиряхҳо
Федченко – 156.0 – 93.6
Гармо – 114.6 – —
Витковский – 50.2 – 6.882
Академияи илмҳои СССР – 48.0 – 5.242
Наливкин – 45.2 – 8.588
Бивачий – 37.0 – 8.05
Грмм Гржимайлов – 37.0 – 19.84
Дар Тоҷикистон зиёда аз 1300 кӯл бо масоҳати 705 метри мураббаъ мавҷуданд, ки калонтарини онҳо Каракул, Сарез ва Яшикул мебошанд. Кӯлҳои Тоҷикистон дар баландии 3500 метр аз сатҳи баҳр ҷойгиранд.
ТАНХОИ ДУХТАРИ ТОҶИКИСТОН (масоҳат дар км2)
Карокул -380.0
Сарез – 79.64
Зоркул – 38,9
Яшилкул – 38,0
Шоркул- 16.3
Обанборҳои калони Тоҷикистон
Ҳавзаҳои об Минтақа км2 Ҳаҷми об млн м3
Қайроққум – 520.0 – 4160
Норак – 106.0-10.500
Замин, олами наботот ва ҳайвоноти Тоҷикистон гуногунранг, серҳосил ва дорои потенсиали баланд мебошанд. Ҷангалҳои Тоҷикистон аз дарахтони мевадиҳанда ва ҳазорҳо намудҳои растаниҳо бой мебошанд, ки мардум аз онҳо васеъ истифода мебаранд. Дар Тоҷикистон зиёда аз 80 намуди ҳайвоноти ваҳшӣ, зиёда аз 365 намуди паррандагон, 49 намуди хазандагон, тақрибан 40 намуди моҳиён, зиёда аз 10 ҳазор намуди ҳашарот мавҷуданд. Боғҳои барфӣ, лайнсҳо, кӯзаҳо, гургҳо, лӯхтакҳо, мартенҳо, инчунин оҳу ва аргалҳо мавҷуданд.
Дар айни замон 4 захира мавҷуд аст: Тигровая Балка, Ромит, Дашти Ҷум, Зоркул, 13 ниҳолхона ва боғи Миллӣ, ки масоҳати умумии онҳо 21% ҳудуди Тоҷикистонро фаро мегирад.
Тоҷикистон аз канданиҳои фоиданок бой аст. Дар айни замон, зиёда аз 400 конҳо маълуманд ва тақрибан 100 минаҳо мавҷуданд, ки дар онҳо то 40 намуди ашёи минералӣ, сӯзишворӣ, маъданҳо (тақрибан 10%) ва маъданҳои ғайри минералӣ (тақрибан 90%) маъдан ва коркард карда мешаванд.
Тоҷикистон аз ҷиҳати захираҳои ангишт дар минтақа пешсаф аст. Захираҳои геологии ин бахш тақрибан 4,0 миллиард тоннаро ташкил медиҳанд. Ҳудуди Тоҷикистон аз захираҳои полимиявӣ, сангҳои қиматбаҳо, металлҳои нодир: руҳ, сурб, висмут, молибден, волфрам, тилло, нуқра, сурма, симоб, инчунин газ ва нафт бой аст.
Потенсиали кишоварзии Тоҷикистон (ҳазор га)
Масоҳати замини кишт 864.4
Майдони обёришаванда 592.3 мебошад
Майдони кишт, ҳамагӣ-900,2
аз чумла хосилнокии лаблабу-401.9
Ҳосили техникӣ, ҳамагӣ-294
аз чумла пахта — 262.9
картошка-27.9
сабзавот, 35,8